Yılsonu yaklaşırken önemi ve değeri giderek daha fazla ortaya çıkan UBAK belgeleri gündemdeki yerini almaya başladı. Özellikle Kasım-Aralık aylarında uluslar arası taşımacılarının kullanacakları belge sayılarının azalması Türkiye’nin ithalat ve ihracatında sıkıntılar oluşmasına neden oluyor. Türk nakliyecilerinin geçiş yaptığı ülke sayısının fazla olması ve Avrupa’da bazı ülkelerin gümrük kapılarını ve Türk araçlarının geçişlerini Türk ekonomisi veya Türkiye’nin dış politikası üzerinde yaptırım aracı olarak kullanması, aynı zamanda Türk nakliyecilerinin geçiş belgesi yeterliliği ile ilgili sık sık sorunlarla karşılaşması özellikle yıl bitiminde önemli zorluklar yaşanmasına neden oluyor.Konuyla ilgili olarak bu sıkıntılar sırasında belge bulmak ve geçişleri sağlamak için çeşitli öneriler ortaya çıkıyor.
UBAK belgeleri, Avrupa ülkeleri ve Avrupa ülkeleriyle ticaret yapan ülkeler arasında karayolu taşımacılığıyla ilgili karşılıklı geçiş sayılarını ve esaslarını düzenliyor. UBAK- ECMT (Ulaştırma Bakanları Komitesi – European Committee Minister Transport) 1953 tarihinde, Türkiye’nin de kurucuları arasında bulunduğu 16 ülkenin (Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, İspanya, Fransa, İngiltere, Yunanistan, İtalya, Lüksemburg, Norveç, Hollanda, Portekiz, İsviçre ve Türkiye) ulaştırma bakanlıkları arasında oluşturulmuş bir kurum. Kuruluş, CEMT (Comitte European Minister Transport) olarak da adlandırılıyor. Son yıllarda yeni üyelerin katılımı ile UBAK üyesi ülke sayısı bugün 43’e çıkmış bulunuyor.
UBAK, ulaştırma bakanları yaptıkları toplantılarda taşımacılığın gelişmesi için kararlar alıyorlar. Ayrıca komite 1973 yılından beri ülkelerin birbirleri ile yaptıkları geçiş sayılarını düzenlemek için UBAK belgelerinin kullanımı ve belgelerin dağıtımındaki esasları da belirliyor. AB’nin oluşumu ve birlik üyesi ülkeler arasında sınırların kalkması, birlik üyesi ülkeler arasında yapılan taşımalarda belgelerin önemini azaltmış bulunuyor. Buna karşılık özellikle birliğe üye olmayan ve Avrupa ile ekonomik ilişkiler dolayısıyla kara taşımacılığı ilişkisi içinde bulunan ülkeler için UBAK belgeleri her geçen gün daha önemli hale geliyor. Amaç; Avrupa ve Üye ülkeler arasında artan mal trafiğini karşılayabilmek, boş seferleri azaltmak ve verimli bir taşımacılık faaliyeti sağlamak.
UBAK baz kotalarının ülkelere göre belirlenmesinde nüfus, GSMH, yıllık karayolu ile taşınan yük miktarının ton /km cinsinden ifadesi, UBAK bütçesi içindeki payına göre baz puanlar oluşuyor. Bu baz puanlara göre ülkelerin alacağı kota sayısı belirleniyor. Kota sayılarının belirlenmesinde son yıllarda özellikle ülkelerin sahip olduğu uluslar arası nakliye filosunun veya karşılıklı taşımada kullanılacak araçların sahip olduğu Euro normları da belirlenecek kotayı etkiliyor.
Ertuğrul Tarhan: “En önemli kriter taşımacıların kullandığı yeşil taşıt sayılarının toplamıdır”
Taşımacı şirketlerinde üst düzey yöneticilik/genel müdürlük, Uluslararası Nakliyeciler Derneği Yönetim Kurulu Üyeliği ve Başkan Yardımcılığı yapmış bulunan son yıllarda ise otomotiv sektöründe Tırsan İş Geliştirme İcra Kurulu Üyeliği görevini yürüten Ertuğrul Tarhan da konuyla ilgili bir açıklama yaparak, Türkiye’nin yakın zamana kadar 141olan baz kotasının 315’e çıktığını belirtti. UBAK belgesinde değerlendirme unsurlarının; toplam taşıt sayısı, toplam yeşil taşıt sayısı, toplam sefer sayısı, izin belgeleriyle yapılan üçüncü ülke taşımaları toplam sefer sayısı ve verimlilik olduğunu ifade etti. Özellikle 2012 yılı kotalarının oluşumu sırasında yapılabilecek çalışmalara ve taraflar arası işbirliğine dikkat çekti ve Türkiye’deki taşımacılığın yurtiçindeki refah, ihracat ve ithalatla doğrudan bağlantısına da vurgu yaptı.
Özellikle son yıllarda Türkiye’de uluslar arası taşımada kullanılan filonun büyümesi ve filoda bulunan yeşil araç (Euro4 ve 5 normuna sahip araç) sayısının artışının da Türkiye’nin kullandığı lisansların artmasına katkıda bulunduğunu belirten Tarhan, bu durumun Ulaştırma bakanlığı olmak üzere konuyla ilgili tüm taraflarca çok iyi değerlendirilerek daha fazla geçiş kotası alabilecek şekilde hareket edilmesinin önemini vurguladı. Tarhan, konuşması sırasında şu bilgileri verdi:
“UBAK’ın sosyal amaçlarından biri olan, taşımacılığın çevre standartlarına uygun filolarla yapılabilmesi için izin belgesi tahsislerinde en önemli kriter üye ülkenin uluslar arası taşımacıların kullandığı yeşil taşıt sayılarının toplamıdır. Üye ülkedeki taşıtların Euro normlarının yüksekliği UBAK belgesi dağıtımında önem arz etmektedir. Taşımacıların son başvuru tarihi olan 31 Ekim itibariyle özmal olarak filolarında bulunan Eruo3 niteliğindeki taşıt sayısı 2, Euro 4 ve Euro 5 niteliğindeki taşıt sayısı 3 ile çarpılarak puan sistemine eklenmektedir. Diğer kriterlerdeki puanlarda eklenerek ulaşılan puana göre UBAK izin belgeleri nakliyeci firmalara tahsis edilmektedir.”
Tarhan ayrıca, özellikle eski Doğu Avrupa ülkeleri Bulgaristan ve Moldovya plakalı araçlarının yaptıkları giriş çıkış esnasında kullandıkları belgelerin denetlenmesinin önemli bir işlevi olacağını söyledi. Bu konuda gerek gümrük, gerek diğer kolluk kuvvetlerinin belgelerin niteliği ile ilgili olarak alacakları eğitimin denetimleri daha etkin hale getireceğini vurgulayan Tarhan, özellikle İpsala, Kapıkule ve Hamzabeyli kapılarında yapılan giriş çıkışlarda son yıllarda yabancı plakalı araçların sayılarındaki artışa da dikkat çekti.
