Elektrikle hareket eden otobüs, hafif ticari, hatta kamyonların devreye girmesi için otomotivde teknolojik altyapı hazır. E-mobilitenin yaygınlaşması için yeni sistemlerin araç üreticileri tarafından benimsenmesi, elektrik dağıtım ağı, şarj ve bataryaların gelişmesi ile bu alandaki çekincelerin ortadan kalkması ve pazarın oluşması bekleniyor.
Bu alana yönelik olarak geliştirilmiş son çözümler, IAA Fuarı’nda ticari taşıt dünyasıyla buluşturuldu. Otobüste Bozankaya, Solaris, VDL gibi öncü üreticiler, sergiledikleri ürünlerle üretime ve satışa hazır olduklarını, araştırma ve geliştirme çalışmalarını tamamladıklarını ve pazarı oluşturmak için tanıtıma yöneldiklerini gösterdiler. Üreticilerin elektrikli araçlarda kaydettikleri gelişimin en önemli unsuru elektrik motorları ve elektroportal akslar. ZF’nin bu alandaki çalışmaları 1990’lı yıllara değin uzanıyor.
ZF’nin ödüllü aksı
ZF’nin AVE 130 elektroportal aksı; yenilikçi, farklı enerji kaynakları ile çalışan, çevre dostu ve sıfır emisyonlu kent içi otobüslerin geliştirilmesine ve yaygınlaşmasına olanak sağlayacak yapısı ve özellikleriyle dikkat çekiyor. ZF’ye “2015 Uluslararası Otobüs Sürdürülebilirlik Ödülünü” kazandıran bu aks, öncesinde EvoBus ile VDL’nin otobüslerinde saha testleri yapılarak IAA 2012’de pazara sunulmaya hazır, bitmiş ürün olarak tanıtılmıştı.
AVE 130’un özellikleri
Kent içi alçak tabanlı otobüslerde yaygın olarak kullanılan AV ve AVN aksların elektrik tahrikli modeli olan ve değişik konseptlere sahip enerji depolama sistemleri veya yakıt hücreli sistemlerle kombine edilebilen AVE 130 elektroportal aksla ilgili olarak ZF kaynakları şu bilgileri veriyor:
AVE 130, kent içi otobüslerde hibrit ve elektrikli otobüs ile BRT konseptine olanak sağlayan, taşıma kapasitesi 13 ton olan alçak tabanlı bir aks sistemi. Bu elektrikli portal aksta tekerlek tahriği yüksek devirli, sıvı soğutmalı asenkron iki motor tarafından sağlanıyor. Bu motorlar, aksların poyralarına yerleştiriliyor. Motorların her biri 120 kW gücünde ve iki kademeli çalışmaya sahip. Aks başına kısa süreli maksimum tahrik kapasitesi 240 kW (322 Bg).
Hibrit otobüslerde dizel motorun ve jeneratör grubunun ürettiği elektrik elektroportal aks sistemine ulaştırılarak hareket sağlanıyor. Elektrik bağlantı elektroniği ile elektromotorlara ulaştırılıyor. Diferansiyel ve şanzımana, şaft bağlantılarına ihtiyaç kalmıyor. Frenleme, yavaşlama ve inişlerde akslar, rejenerasyonla elde ettiği elektriği de akülere yolluyor. Böylece AVE 130 ile donatılmış otobüslerde dizel motor tek hareket kaynağı olmuyor ve araçlarda daha küçük hacimli dizel motorların kullanılması mümkün oluyor.
Güçlü elektrik motorları sayesinde otobüs, dizel motorunu çalıştırmadığında da katener hatlarından elektrik alarak ya da aküler yeterli olduğunda tam kapasite olarak sürüşüne devam edebiliyor. Duraklara emisyonsuz ve çok az ses çıkaracak şekilde giriyor ve yeniden kalkış yapabiliyor.
Kompakt yapılı AVE 130’un bağlantı yerleri ve ihtiyaç duyduğu montaj yeri ZF’nin diğer kent içi alçak tabanlı aksları AV 132 ve AVN 132 ile aynı. Bu da üreticilere otobüs gövdesi üzerinde değişiklik yapmadan yeni aksları kullanma imkanı sağlıyor. Ayrıca sistemdeki dingil kemeri konturünün alçak olması sayesinde AVE 130, körüklü otobüslere orta aks ve arka aks olarak takılabiliyor.
1990'lı yıllardan bu yana alçak tabanlı otobüs aksları üzerinde çalışan ZF; aks sistemleri, hibrit ünite ile bütünleşebilen Ecolife şanzımanları ve direksiyon sistemleri ile otobüs teknolojisinin ve konforunun gelişiminde pay sahibi.
Solaris de kent içinde e-mobilitenin yaygınlaşmasında öncü olmak isteyen, otobüste dizel ve elektrikli başta olmak üzere farklı çözümler sunan bir üretici. Solaris IAA 2014'te elektrikli körüklü otobüsü ile test sahasındaydı. Ziyaretçiler fuar süresince bu otobüsle deneme yolculuğu yaptılar.Solaris'in test edilen elektrikli körüklü otobüsünde ZF’nin diferansiyelli AV133 aksının elektrikle tahrik edilen modeli bulunuyordu. Solaris elektrikli tahriği AVE 130 elektroportal aksa da uygulayabiliyor.
ZF Türkiye Genel Müdürü Ali Oruç (ortada), Solaris'in Türkiye distribütörü Sobus Motorlu Araçlar'ın Genel Müdürü Serdar Özcan ve Satış Temsilcisi Bilgin Dağlı da test alanındaydılar.
AVE 130 aksın maksimum taşıma kapasitesi 13 ton. Aksta 2 adet 120 kW (161 Bg x 2) kapasiteli, sıvı soğutmalı, görevleri tekerlek tahriği olan asenkron motor bulunuyor. AV ve AVN serisi akslarla şasi bağlantısı ve temel özellikleri aynı olan AVE 130, bu aksların kullanıldığı tüm otobüs gövdelerine uyum esnekliğine sahip.
Elektroportal aks, diferansiyelli akslara göre otobüs tasarımında esneklik imkanı sağlıyor. Diferansiyel yerinin boş kalması, koridor genişliğini artırıyor. Hareketin şaft bağlantısı yerine kablo bağlantıları kullanılarak iletilmesi, önemli bir tasarım kolaylığı yaratıyor. Yeni aksın diferansiyelli akslarla otobüse aynı biçimde bağlanması da otobüs üreticilerine gövde üstünde değişiklik yapmadan yeni aksları uygulama imkanı veriyor.
AVE 130 son yıllarda günlük kullanımdaki pratikliğini defalarca kanıtladı, çeşitli saha denemelerinde 300’den fazla aks, 10 milyon km boyunca test edildi.
EvoBus de körüklü otobüslerinde ZF'nin bu aksını dizel jeneratör ile birlikte seri hibrit uygulamalarında kullanıyor.
ZF'nin bu yeni aks sistemini prototip araçlarında kullanan ve tanıtan, pazarda öncü olmak isteyen üreticiler arasında Polonyalı Solaris, Türkiye’de üretim yapan Bozankaya ile Çinli Foton da var.
Avantajlar
• AVE 130’ta konvansiyonel güç aktarım hattı gerekmediği için ağırlıktan tasarruf edilirken, optimum araç yapısı yönetimi ve dizel motorun daha küçük ebatlarda olabilmesi sayesinde otobüsün kullanım şekline göre yüzde 30’a kadar yakıt tasarrufu yapma imkanı olabiliyor.
• AVE 130’la, konvensiyonel araçlardaki arkaya hareket ileten şaft bağlantısının gerekliliği ortadan kalktığı için, oturma ve ayakta durma kısımları genişliyor, yolcu kabini boydan boya engelsiz, tam düz bir koridora sahip oluyor. Böylece alçak taban teknolojisi yolculara basamaksız ve konforlu iniş-biniş rahatlığı sunuyor.
• AVE 130, üç ve daha fazla aksta çekiş özelliğine de imkan sağlıyor. Otobüsler gerekirse troleybüs özelliklerine sahip oluyor.
• Daha sessiz çalışması için iyileştirilmiş çark dişlisi geometrisine sahip olan AVE 130’un tüm bu özellikleriyle dingil genişliklerinden bağımsız olarak, kent içi ve havaalanı otobüsleri için vazgeçilmez bir aks olacağı ifade ediliyor.
2015 Uluslararası Otobüs Sürdürülebilirlik Ödülü ZF AVE 130’un oldu
ZF AVE 130 elektroportal aks, ’’2015 Uluslararası Otobüs Sürdürülebilirlik Ödülünü’’ kazandı. Jüri sosyal sorumluluk, çevre dostu olma, ekonomiklik ve otobüs teknolojine katkı kriterleri doğrultusunda yaptığı değerlendirmede AVE 130’u komponent kategorisinde ödüle layık görüldü.
Yenilikçi, çevre dostu ve sıfır emisyonlu alçak taban otobüslerin önünü açacağı ifade edilen AVE 130’un ödülü kasım ayında Münih’te düzenlenen törenle ZF Friedrichshafen AG Otobüs Aks ve Şanzıman Sistemleri İş Birimi Başkanı Andreas Moser'e takdim edildi.
Törende Moser; “AVE 130'la yüksek verimli hibrit konfigürasyonları veya elektrikli motor uygulamaları ile güç aktarımı yapılacak, böylelikle sıfır emisyon sağlanacaktır” dedi.
